Wybrane jaja ptaków, ryb, gadów, płazów oraz owadów

Czym są jaja?
Jajo, z łacińskiego ovium, stanowi jedną z faz rozwojowych u wielu zwierząt, zarówno bezkręgowych jak i kręgowych. Ma ono na celu ochronę rozwijającego się w jego wnętrzu zarodka, a także zapewnienie mu pożywienia do czasu aż będzie gotowe do wyklucia się. Jaja różnych gatunków zwierząt mogą znacznie różnic się między sobą rozmiarem, barwą, strukturą oraz kształtem.

Jakie zwierzęta składają jaja?
Do zwierząt jajorodnych, czyli takich u których zarodek nie rozwija się w ciele matki, lecz w złożonym przez nią jaju, należą: owady, ryby, płazy, gady, ptaki, a także niektóre ssaki. Do ssaków jajorodnych należą stekowce - dziobak i kolczatka.

Z czego składa się jajo?
U każdego rodzaju zwierząt, jajo będzie w mniejszym lub większym stopniu różniło się budową. Mówiąc bardzo ogólnie, każde jajo posiada pewnego rodzaju osłonkę zewnętrzną chroniącą zarodek przed środowiskiem, zaś w środku wypełniają je substancje odżywcze, niezbędne do rozwoju młodego osobnika.

Jaja owadów
Jaja owadów niekiedy zakończone są tzw. "wieczkiem", niczym małe pudełeczka z których z czasem wylegną się larwy. Jak widać na poniższym zdjęciu, mogą one przybierać najróżniejsze kształty, co stanowi przystosowanie do miejsca i warunków w jakich są one składane - niektóre owady składają jaja na liściach roślin, inne w glebie, jeszcze inne w drewnie lub padlinie.

Przegląd wybranych jaj owadów

Jaja ryb
Jaja ryb nazywamy ikrą. U większości ryb są one bardzo drobne i nie przekraczają średnicy 1 cm, jednak u niektórych ryb chrzęstnoszkieletowych (np. u rekinów) mogą osiągać średnice nawet 10 cm. Ikra ryb morskich zawiera w sobie kropelkę tłuszczu, dzięki czemu jest lżejsza od wody i dryfuje na jej powierzchni. Nazywamy ją ikrą pelagiczną. U gatunków słodkowodnych zaś, ikra jest cięższa od wody i opada na jej dno - jest to ikra demersalna.

Ikra ryb

Jaja płazów
Jaja płazów, zwane skrzekiem, to zbiór mnóstwa malutkich jajeczek otoczonych galaretowatą substancją, która chroni je przed wysychaniem. Skrzek jest zawsze składany do wody i może przybierać formę: pakietów (np. kumaki i rzekotki), kłębów (np. żaby) lub sznurów (np. ropuchy i grzebiuszki).

Żabi skrzek

Jaja gadów
Jaja gadów różnią się znacznie między poszczególnymi grupami zwierząt. U węży i jaszczurek są one miękkie, pokryte skórzastą, bardzo wytrzymała osłoną. Z kolei jaja żółwi pokryte są wapienną skorupką, tak samo jak jaja ptaków i ssaków. Jaja gadów są wyjątkowe, ponieważ jako pierwsze zapewniły możliwość rozwoju zarodka poza środowiskiem wodnym (nie wliczając w to owadów, u których rozwój przebiega zupełnie inaczej niż u zwierząt kręgowych). Stało się to możliwe dzięki wykształceniu błon płodowych - owodni, omoczni, kosmówki i błony pęcherzyka żółciowego - razem zapewniają one zarodkowi stabilne środowisko na suchym lądzie.

Twarde, wapienne jajo żółwia

Miękkie, skórzaste jaja węża

Jaja ptaków
Te z pewnością są nam najbardziej znane, jednak nie wszyscy wiedzą że ptasie jaja mogą przybierać najróżniejsze barwy, rozmiary i kształty. Wiele jaj ma skorupkę koloru beżowego, kremowego bądź białego, jednak są też jaja niebieskie, zielone, brązowe, a nawet różowe. Niektóre są gładkie i jednolite, inne mają większe lub mniejsze plamki. Są jaja malutkie, jak na przykład ważące mniej niż 1 gram jajo kolibra hawajskiego, ale są tez jaja ogromne - największe na świecie jest jajo strusia, ważące nawet około 2 kg. Większość jaj ptasich ma owalny kształt, z szerszą podstawą zwężającą się stopniowo ku górze, są też jednak jaja bardziej zaokrąglone - najczęściej należą one do ptaków budujących gniazda w dziuplach. Z kolei ptaki, które swe gniazda budują na terenach skalistych albo w miejscach z których jaja łatwo mogłyby się wytoczyć, wykształciły specjalne przystosowanie - ich jaja mają kształt zbliżony do stożka, przez co w momencie toczenia nie poruszają się w jednym kierunku, lecz zaczynaja kręcić się w kółko, co chroni przed wypadnięciem z gniazda. 

Przegląd ptasich jaj

Jaja ssaków
Wreszcie przechodzimy do najwyższej ewolucyjnie grupy zwierząt jajorodnych, czyli stekowców. Jak już wspomnieliśmy wyżej, do stekowców zaliczamy dziobaka oraz kolczatkę. Oba gatunki tych niezwykłych zwierząt zamieszkują Australię oraz Tasmanię i Nową Gwineę. Zarówno jaja dziobaków, jak i kolczatek, pokryte są skórzastą powłoką, tak samo jak jaja węży i jaszczurek.

Jajo dziobaka

Jajo kolczatki

Zofia Śwital

Źródła:

https://zpe.gov.pl/a/plazy/Db2taTFhK

https://pl.wikipedia.org/wiki/Skrzek

https://eszkola.pl/biologia/rozmnazanie-i-rozwoj-gadow-3902.htmlhttps://pl.m.wikipedia.org/wiki/Jajo_(biologia)

Zdjęcia:

https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Adolphe_Millot_oeufs-fixed.jpg

https://www.nationalgeographic.com/magazine/article/insect-eggs

https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:Salmoneggskils.jpg

https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:Frogspawn_closeup.jpg

https://eszkola.pl/biologia/rozmnazanie-i-rozwoj-gadow-3902.html

https://www.michepestcontrol.com/blog/post/what-do-snake-eggs-look-like

https://www.sciencenews.org/article/bird-eggs-laid-cold-climates-are-darker-may-keep-eggs-warm

https://paulineconolly.com/2017/the-echidna-a-strange-little-animal/